Paardensport in de zomer: elektrolyten?

​​Zomer, mooi weer, outdoor seizoen, alle ingrediënten voor mooie paardensport. Maar…. Warm weer geeft ook extra belasting voor je paard. En hoe ga je daar mee om? Nut en noodzaak, maar ook de valkuilen van het voeren van elektrolyten vind je terug in deze blog.

---

Als je paard snel en gemakkelijk gaat zweten bij het sporten, is dat heel fijn voor je paard. Het zweten is namelijk een methode om de lichaamswarmte kwijt te raken.  Als een paard warm wordt, gaat ook de temperatuur van het circulerende bloed in zijn lichaam omhoog. Als gevolg hiervan wordt een seintje gegeven aan de hersenen. Die zorgen er voor dat de bloedvaatjes in de huid open gaan staan en dat je paard gaat zweten.
Door verdamping van dit zweet, verliest je paard warmte en koelt hij af.   Dat is nodig, want door de enorme hoeveelheid spieren die het paard heeft in verhouding tot zijn lichaamsoppervlak, loopt een paard een behoorlijk risico op oververhitting als hij zijn warmte niet kwijt kan raken.

Echter, bij dit zweten verliest hij naast warmte ook vocht en elektrolyten. Daar zul je als paardensporter wel op in moeten spelen!

Om het eerste deel van het verlies aan elektrolyten/ mineralen te compenseren, is het van groot belang dat je via de dagelijkse voeding zorgt dat er voldoende mineralen aan je paard verstrekt worden.
Let op: als je weinig krachtvoer voert, is het vrijwel altijd nodig om hiervoor een vitamine-mineralen supplement bij te voeren. 
En als je paard regelmatig arbeid verricht waarbij hij echt zweet, is het verstandig om ook een zout-liksteen aan te bieden. (zie ook eerdere blog op www.koopmansfitequip.nl) 
Bij sporten (dus ook bij een zware training)  en omstandigheden waar extra veel zweet geproduceerd wordt, kun je naast die dagelijkse voeding dan nog extra elektrolyten voeren. 

Vooral bij sporten zoals eventing, samengesteld mennen en endurance is de hoeveelheid geproduceerde warmte gigantisch hoog. Hoe hoger de omgevingstemperatuur wordt hoe meer warmte er logischerwijs geproduceerd wordt. Of het buiten 22 °C is of 33 °C, maakt qua warmte productie in het paard al 50% uit. Als de luchtvochtigheid dan ook nog stijgt (zoals in Nederland natuurlijk vaak het geval is), kan de geproduceerde warmte 2,5 x zo hoog worden. Bij deze sporten wordt daarom extra zweet geproduceerd. 

De “piek-zweet-productie” is bij een paard van 600 kg is ongeveer 20 tot 30 liter. De samenstelling van zweet is bij het paard anders dan die bij de mens.
Uit onderzoek (zie CVB) is gebleken dat:  
per liter zweet gemiddeld  0,12 gram calcium, 0,01 gram fosfor, 0,05 gram magnesium, 3,1 gram natrium, 1,6 gram kalium en 5,5 gram chloor verloren gaat.
Je ziet dus dat zweet van paarden vooral grote hoeveelheden van de mineralen natrium, kalium en chloor bevat: Dit is veel meer dan in zweet bij de mens. De kalium die het paard verliest via het zweet, komt bijna helemaal vanuit de lichaamscellen en dan in het bijzonder vanuit de spiercellen, en is niet direct beschikbaar vanuit het bloed.  Dit is de reden dat het gemakkelijk beschikbaar maken van kalium voor het paard  tijdens een prestatie van belang is voor het goed functioneren van de spieren. Naast kalium dient ook natrium en chloor aangevuld te worden. In mindere mate (maar zeker niet minder belangrijk) gaan ook magnesium en calcium via zweet verloren. Dus ook die mineralen moet je aanvullen bij een hevig zwetend paard. Veel zweetverlies leidt tot een behoefte van meer dan 100 gram "zout" per dag. Een deel hiervan zit in je gewone voer. Als je paard veel ruwvoer / hooi krijgt, heb je over het algemeen (natuurlijk afhankelijk van je hooi) wel al een redelijke basisvoorziening van kalium, maar natrium is in ruwvoer altijd krap aanwezig.

De hoeveelheid geproduceerd zweet varieert van 4,5 liter per dag voor een paard van 600 kg  bij lichte arbeid (recreatief en sport op licht niveau) tot 30 liter bij zeer zware arbeid (eventing, draf en rensport op internationaal niveau). Als het paard 30 liter zweet verliest, betekent dit dat ongeveer 90 gram natrium, 165 gram chloor, 48 gram kalium 3,6 gram calcium en 1,5 gram magnesium verloren zijn gegaan. Om een idee te geven: Met 2 kg krachtvoer krijgt dit paard (afhankelijk van het gebruikte krachtvoer)  maximaal 14 gram    (van deze 90 gram) natrium binnen. Vooral aan natrium heeft een paard een groot tekort bij de arbeid.

Voor het paard (600 kg)  dat maximaal zweet verliest, moet je rekenen dat je zo spoedig mogelijk minimaal 20 liter vocht moet aanvullen. In dit vocht moeten dus de verhoudingen aan Na, K, Cl, Mg en Ca aanwezig zijn zoals het paard dat ook uitzweet.
​Als je namelijk alleen water zou aanvullen, zou je het lichaamsvocht verdunnen: de concentratie van de mineralen in het lichaamsvocht wordt dus lager. Dit leidt tot een bovenmatige hoeveelheid vocht dat door de nieren verwerkt moet worden.  Deze zullen bij deze extra belasting niet alle mineralen terug kunnen brengen de bloedsomloop in zij zullen extra vocht met daarin mineralen gaan uitscheiden in de urine.  Je krijgt dus een averechts effect.

Wat moet je doen om verminderde prestaties of fysieke problemen als gevolg van een tekort aan vocht en mineralen te voorkomen?
Het is heel belangrijk om vocht en elektrolyten in een goede balans aan je paard te verstrekken. Als alleen water verstrekt wordt, verminder je dus ongewild de hoeveelheid mineralen die beschikbaar zijn voor het paard. Aan de andere kant is het uitsluitend verstrekken van elektrolyten ook niet goed. Ten eerste zijn deze onsmakelijk, maar ten tweede trekken de mineralen vocht aan. Als dus de mineralen in verhoogde concentratie in het maagdarmkanaal aanwezig zijn, trekken zij vanuit de bloedsomloop vocht aan. Op deze wijze gaat het vocht dus de verkeerde kant op (dus vanuit cellen en bloedsomloop richting darmen)  en droogt het paard uit in plaats van dat het geholpen wordt.

Waaraan moet een goed elektrolyten product voldoen?
Zoals besproken, dienen de elektrolyten in de verhouding aanwezig te zijn zoals ze ook in zweet aanwezig zijn.
Daarnaast wordt aan een goed elektrolytenmengsel een klein beetje "suiker" toegevoegd. De opname van de mineralen in de darm wordt gestimuleerd door een kleine hoeveelheid (ongeveer 6%) dextrose op te nemen in het preparaat (dit is een glucose-achtige stof). Eventueel kan ongeveer 2% fructose daarnaast nog extra bijdragen aan de absorptie van het elektrolyt, en daarnaast maakt dit het elektrolyt smakelijker.

Echter, let op:
Er zijn vele elektrolyten preparaten waarin de hoeveelheid glucose/ suiker gelijk of hoger is dan de hoeveelheid mineralen! Vind je paard het elektrolytenpreparaat dat je verstrekt lekker? Kijk dan nog eens goed op het etiket naar de ingrediënten en de verhouding daarvan! Sowieso is het van belang om de samenstelling van dit soort supplementen kritisch te beoordelen.

Verder moeten elektrolytenpreparaten altijd gemakkelijk oplosbaar zijn in water: anders kunnen ze in het lichaam nooit goed opgenomen worden.

Hoe doe je het dan in de praktijk?
Omdat goede elektrolytenpreparaten niet smakelijk zijn, is het vaak lastig om ze opgenomen te krijgen door het paard. Als je ze aanbiedt in drinkwater, wil het paard vaak niet meer drinken. Daarom is het een optie om ze aan te bieden onder bijmenging van een beetje appelsap. Voordat je paard dit accepteert,  moet je het gaan oefenen door langzamerhand de concentratie aan elektrolyten te verhogen: Want  je paard zal niet ineens op een wedstrijd of voor een extra zware training water met elektrolyten en appelsap willen drinken. Voer in dat geval ook tussen wedstrijden door regelmatig (bij wat zwaardere trainingen) een kleine hoeveelheid elektrolyten in water samen met de appelsap, zodat je paard aan deze methode gewend is als je op wedstrijd gaat.
Ook kunnen elektrolyten in een vochtige slobber bijgevoegd en gevoerd worden (een paar uur voor en na de zware arbeid). Omdat het voer dan zouter wordt, zal het paard meestal meer gaan drinken na het eten van de slobber. In totaal kun je op deze wijze de juiste verhouding aan vocht en elektrolyten voeren. Zorg er daarbij voor dat het aangeboden water rond de 20°C is en dat je de totale hoeveelheid in een paar porties aanbiedt. Het blijkt dat paarden op die 20 graden de grootste hoeveelheid water opnemen.

Het is verstandig om naast vocht en elektrolyten ook voldoende ruwvoer aan te bieden. Als het darmstelsel een voldoende grote vulling heeft, blijft vocht gemakkelijk in dit darmstelsel aanwezig, zodat het langere tijd goed beschikbaar is voor het paard.
Als alleen krachtvoer gevoerd wordt, stroomt voer en ook vocht sneller door en gaat er meer van deze voedingsstoffen direct via de mest verloren.


Veel succes de komende zomer met training en wedstrijden! En vind je het lastig om te bepalen wat een goed elektrolytenmengsel is?  Of wil je meer weten over voeding en sport? Neem dan eens contact met me op. 

​
Ant Koopmans
Voedingsdeskundige, osteopaat en dierenarts
ant.fitequip@gmail.com

​referenties: 
M.I. Lindinger, 2008. Sweating, dehydration and electrolyte supplementation: Challenges for the performance horse
E.N. Adam. 2012. How to Manage Sever Dehydration and the Exhausted Horse. 
CVB: A.M. van den Top, M.C Blok en H. Everts. 2012. Mineralen-, sporenelementen- en vitaminebehoeften van paarden

---